Παχώμιος

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ασκήτεψε μαζί με τους Ιλαρίωνα και Μάμα. Η μνήμη τους τιμάται στις 6 Μαΐου.

2. Μοναχός του Αγίου Όρους. Μαρτύρησε στο Ουσάκι της Φιλαδέλφειας, όπου αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους (1730).

3. Ονομαστός ασκητής και ιδρυτής του κοινοβιακού μοναχισμού. Καταγόταν από την Άνω Θηβαΐδα της Αιγύπτου και γεννήθηκε το 280. Μυήθηκε στο χριστιανισμό στην Εσνέθ, όπου υπηρετούσε ως στρατιώτης. Όταν απολύθηκε από τον στρατό, γύρισε στην πατρίδα του και, αφού βαφτίστηκε, έγινε ασκητής. Γύρω στο 320 συγκέντρωσε αρκετούς μοναχούς και ίδρυσε το πρώτο κοινόβιο, στις Ταβένες της Άνω Θηβαΐδας, που βρίσκονται στην ανατολική όχθη του Νείλου. Αργότερα, επειδή η προσέλευση των μοναχών ήταν πολύ μεγάλη, ίδρυσε άλλα 7 μοναστήρια για άντρες και 2 για γυναίκες. O ίδιος διοικούσε ως αρχιμανδρίτης ή γενικός αβάς ολόκληρη τη μοναστηριακή οργάνωση η οποία έφτασε κάποτε να αριθμεί 7.000 μοναχούς. Τις μονές αυτές επισκέφθηκε και ο Μέγας Αθανάσιος, που έγινε στενός φίλος του. Ο Π. έγραψε κανόνα μοναχικού βίου τον οποίο εφάρμοζε στους μοναχούς της κοινότητάς του. Σύμφωνα με αυτόν, οι μοναχοί ζούσαν τρεις τρεις σε μικρά σπίτια αλλά έτρωγαν όλοι μαζί σιωπηλά. Κοιμόντουσαν καθιστοί και προσεύχονταν 24 φορές την ημέρα. Όλοι οι μοναχοί εργάζονταν σε αγροτικές και γενικά χειρωνακτικές δουλειές και ήταν διαιρεμένοι σε 24 τάγματα.

Ο Π., που στα τελευταία χρόνια της ζωής του συνάντησε μεγάλη αντίδραση από τους άλλους κληρικούς, εξαιτίας της μεγάλης του φήμης, πέθανε από πανούκλα το 345. Η μνήμη του τιμάται στις 15 Μαΐου.

II

Όνομα μοναχών και λογίων.

1. Έλληνας μοναχός που έγινε μητροπολίτης Σόφιας και έξαρχος Βουλγαρίας (1572-1594). Ήταν ένας από τους αξιολογότερους Έλληνες λόγιους και αναφέρεται από τον Μαρτίνο Κρούσιο στην Τουρκογραικία.

2. Μοναχός που ασχολήθηκε με την ερμηνεία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Οι εξηγήσεις και τα σχόλιά του έχουν εκδοθεί στην Ελληνική Πατρολογία του Migne.

3. Μοναχός του 16ου αι., γνωστός και ως Π. Ρουσάνος, ο επονομαζόμενος Ρακένδυτος (1509 – 1553). Έγινε γνωστός από τον Ιταλό Σ. Μινγκαρέλι, που δημοσίευσε κατάλογο των βιβλίων και των ανέκδοτων έργων του.

Ο Π. έζησε στη μονή του Aγίου Γεώργιου των Κρημνών στη Ζάκυνθο. Επιθυμώντας να προσκυνήσει στη Παλαιστίνη, επιχείρησε να ταξιδέψει μέχρι εκεί από την ξηρά, αλλά στη διαδρομή έκανε μακρόχρονες στάσεις, γιατί τον προσλάμβαναν σε διάφορες πόλεις, ως δάσκαλο. Ταξίδεψε επίσης σε πολλές περιοχές του ελληνικού χώρου, αντιγράφοντας διάφορα χειρόγραφα. Έμεινε για αρκετό διάστημα στη Λέσβο και στη Χίο και θεωρείται ο θεμελιωτής της νεότερης παιδείας των δύο νησιών. Επισκέφθηκε επίσης τη Βενετία και άλλες πόλεις της Ιταλίας. Διατηρούσε αλληλογραφία με πολλούς λόγιους, και από τις επιστολές του σώθηκαν έντεκα, πολύτιμες για τις ιστορικές πληροφορίες τους.

Θεωρείται πρόδρομος του Αδ. Κοραή για τη συγκριτική εξέταση των διαλέκτων που επιχείρησε. Το έργο του Προθεωρία εις την γραμματικήν, στο οποίο περιέχεται και γραμματολογική επισκόπηση των γραμματικών που προηγήθηκαν της δικής του, μαρτυρά την τέλεια φιλολογική του κατάρτιση. Με το έργο του Γραμματικαί λύσεις εντάσσεται ωστόσο στους αρνητές της δημοτικής γλώσσας. Έγραψε επίσης βίους αγίων και ακολουθίες. Λόγοι του έχουν δημοσιευτεί στον Νέο Ελληνομνήμονα του Σπ. Λάμπρου (B’ 1905, Δ’ 1907, E’ 1908, IA’ 1914 και ΙΓ’ 1916), καθώς και στον Ελληνομνήμονα του Μουστοξύδη και σε άλλα περιοδικά. Ανέκδοτα έργα του βρίσκονται στην Αμβροσιανή βιβλιοθήκη του Μιλάνου, στη βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και σε διάφορα μοναστήρια του Αγίου Όρους.

4. Λόγιος του 18ου αι., που επιμελήθηκε στη Βενετία την έκδοση των Μαργαριτών (1764).

III

Όνομα 2 πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης.

1. Π. ο A’. Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (1503-4, 1505-14). Πριν ανεβεί στον εκκλησιαστικό θρόνο, είχε διατελέσει επίσκοπος Ζιχνών. Το 1504 καθαιρέθηκε από την τουρκική κυβέρνηση, όμως απέκτησε ξανά το αξίωμά του τον επόμενο χρόνο. Κατά τη δεύτερη πατριαρχεία του ματαίωσε τις ραδιουργίες των παπικών στην Πελοπόννησο και αποκατέστησε στη θέση του τον μητροπολίτη Mονεμβασιάς. Κατά την επιστροφή του από τη Μολδαβία, όπου είχε πάει για να εισπράξει εράνους, δηλητηριάστηκε από τον ακόλουθό του Θεόδωρο και πέθανε στη Σηλυβρία.

2. Π. ο B’ (ο Μπατίστας). Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (1584-85) από τη Λέσβο. Μετά την εκλογή του εξόρισε τον εχθρικά διακείμενο απέναντί του Ιερεμία B’ στη Ρόδο, επειδή όμως δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τα οικονομικά προβλήματα του πατριαρχείου, καθαιρέθηκε έναν χρόνο μετά την άνοδό του στο θρόνο.